Jak powstawał Wielki Kraków. 100 lat od przyłączenia Podgórza

Tworzenie Wielkiego Krakowa przez prezydenta Juliusza Leo, polegające na przyłączaniu do terytorium miasta sąsiednich gmin i obszarów dworskich, realizowano etapami: w 1910 roku przyłączono Zakrzówek z Kapelanką, Dębniki z Rybakami, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec, Czarną Wieś z Kawiorami, Nową Wieś Narodową, Łobzów, Krowodrzę, Grzegórzki z Piaskami i część gmin Prądnik Biały i Prądnik Czerwony z Olszą.

W 1911 Kraków powiększył się o Dąbie z Beszczem i Głębinowem oraz o Ludwinów; w 1912 o Płaszów a w 1915 o Podgórze.

Cała ta zakrojona na ogromną skalę akcja terytorialnej ekspansji Krakowa zakończyłaby się fiaskiem, gdyby nie udało się porozumieć z władzami leżącego na prawym brzegu Wisły Podgórza. A nie była to sprawa łatwa. Z gminami wiejskimi nie było większych problemów - w przyłączeniu do miasta widziały swoją szansę na rozwój. Inaczej było z Podgórzem - miastem utworzonym po pierwszym rozbiorze przez władze austriackie jako nowy ośrodek administracyjny i gospodarczy.

Włodarze Podgórza niechętnie patrzyli na inicjatywy płynące z Krakowa a dotyczące połączenia miast. Zabiegi Krakowa przypominały zaloty szacownego, ale podupadłego amanta do dużo młodszej i o nowoczesnych poglądach pannicy. Na propozycję z 1903 roku Podgórze odpowiedziało odmownie w 1905 roku.

Czarną polewkę dostał Kraków także w 1911 roku. "Odrębnie do wielkości obu miast i wymogów jego mieszkańców dostosowane warunki gospodarcze mogą być zaspokojone li tylko wtedy, gdy zupełna samodzielność Podgórza zachowaną zostanie" - argumentowali rajcy z Podgórza.

W końcu umowę o przyłączeniu Rada Miejska Podgórza zatwierdziła uchwałą z 15 i 16 kwietnia 1913 roku, a Rada Miejska Krakowa - 23 kwietnia. Podgórscy rajcy głosowali imiennie. Za połączeniem z Krakowem było 25 głosów a przeciw - 6.

Podczas sesji rady krakowskiej projekt uchwały w imieniu Komisji dla rozszerzenia granic Krakowa oraz sekcji skarbowej i prawniczej przestawił prezydent Leo. W imieniu klubu mieszczańskiego głos zabrał Jan Kanty Federowicz, który jakkolwiek dostrzegał wynikające z tego ekonomiczne obciążenia mieszkańców Krakowa, to jednak stwierdził: "Te ofiary są jednak konieczne, bo powoduje nami przeświadczenie , że jak stary Kraków na lewym brzegu Wisły był kolebką cywilizacji i kultury, tak wielki Kraków z obu stron naszej rzeki stanie się źródłem dobrobytu odradzającego się mieszczaństwa, placówką przemysłu i handlu, oraz podniesieniem życia gospodarczego całego kraju".

Uchwałę poparli wszyscy obecni - 67 radców (20 było nieobecnych). Tym samy można było podjąć kolejne formalne kroki.

Układ o połączeniu Królewskiego Wolnego Miasta Podgórza ze Stołecznym Królewskim Miastem Krakowem podpisano 7 czerwca 1913 roku. Składał się z 71 artykułów, które głównie określały zobowiązania Krakowa po połączeniu miast. Gmina miasta Krakowa miał m.in. dbać o utrzymanie ulic w Podgórzu, "wykonać należyte oświetlenie ulic", a także wybudować dwutorową linię tramwajową łączącą Podgórze z Krakowem.

Ustawę rządową zatwierdzającą podjęte działania podpisał w Wiedniu 22 sierpnia 1914 roku - cesarz Franciszek Józef a Namiestnictwo ustaliło datę realnego przyłączenia Podgórza do Krakowa na 1 lipca 1915 roku.

Uroczystość odbyła się na nowym moście na Wiśle (nieistniejący już III Most zwany Mostem Krakusa - dziś w tym miejscu stoi Most Powstańców Śląskich). Spotkanie włodarzy miast wpół drogi symbolizowało wzajemny szacunek i równoprawność podjętych decyzji, podali sobie ręce partnerzy, nie było mowy o wywyższaniu się.

Tak oto opisywano to wydarzenie: "O godzinie ósmej rano na trzecim moście na Wiśle, przystrojonym pięknie chorągwiami o barwach narodowych, festonami i kwiatami, zebrała się rada miejska podgórska z posłem Maryewskim na czele, urzędnicy magistratu i zaproszeni goście oraz tłumy ciekawych. Spotkanie z krakowską Radą nastąpiło na środku mostu, gdzie obaj burmistrze wygłosili okolicznościowe mowy, poczem na zaproszenie dra Lea wspólnie udano się udekorowanymi wozami tramwajowymi do Krakowa".

W kościele Mariackim książę biskup Adam Sapieha celebrował uroczystą mszę świętą w intencji obu miast. We wspaniale udekorowanej sali obrad krakowskiego magistratu odbyło się uroczyste posiedzenie Rady miasta.

Połączenie miast nie miało tylko znaczenia gospodarczego. Trzeba pamiętać, że trwały działania I wojny światowej, a Kraków był centrum ruchów niepodległościowych. Na moście burmistrz Podgórza Franciszek Maryewski mówił m.in.:

"(...) Oby ta Wisła, która dotychczas dzieliła nie tylko nas, ale i dzielnice Polski, stała się symbolem zjednoczenia całego Narodu, oby ta krew braci naszych, która tak obficie zabarwiła jej fale, stała się ogniwem łączności Narodu w jednej, wielkiej, niepodległej Ojczyźnie. Dzisiejsza uroczystość zgody i połączenia niech stanie się jej zaczątkiem".

W magistracie prezydent dr Leo ogłosił, że podjęto uchwałę o przeznaczeniu "ku uczczeniu tej uroczystości" 50 000 koron "na bohaterskich inwalidów, pochodzących z Krakowa , tak z CK armii, jak i z Legionów".

Po połączeniu z Podgórzem powierzchnia Krakowa zwiększyła się o 5,48 km kw. i o ponad 22 tysiące mieszkańców.

Chcąc przypomnieć to ważne wydarzenie i zarazem uczcić początek nowego wspólnego krakowsko-podgórskiego stulecia, 4 lipca 2015 roku przy kładce o. Bernatka odbędą się jubileuszowe uroczystości. Na kładce o. Laertusa Bernatka, w samo południe spotkają się władze Miasta Krakowa, władze dzielnicy XIII Podgórze, podgórzanie i krakowianie, aby przypomnieć i symbolicznie odnowić akt połączenia Podgórza i Krakowa sprzed 100 lat.

Uroczystości rozpoczną się o godzinie 12 hejnałem mariackim. W takt dźwięków strażackiej trąbki prezydent Krakowa , przewodniczący Rady Miasta, krakowscy radni i zgromadzona po “krakowskiej" stronie kładki publiczność przejdzie na “podgórską stronę", aby w ten symboliczny sposób przypomnieć o burzliwej historii połączenia, o znaczeniu Podgórza dla Krakowa i spotkaniem, uściskami dłoni i uroczystymi przemówieniami włodarzy miasta odnowić akt ustanowiony ponad 100 lat temu.

Uroczystości towarzyszyć będzie orkiestra dęta “Solvay". Po przemowach, podobnie jak przed wiekiem, wspólny orszak podgórzan i krakowian uda się tym razem w kierunku Rynku Podgórskiego, gdzie o godzinie 12.30 otwarta zostanie wystawa o historii tego tak ważnego w dziejach Miasta Podgórza miejsca.

Na wszystkich czekać będą słodkie podgórskie ciasteczka “wyśmienitki".

AS

Szczegółowy program obchodów:

1 lipca 2015 godz. 12:00 Urząd Miasta Krakowa, Rynek Podgórski 1

Uroczysta Sesja Rady Miasta Krakowa z okazji 100-lecia połączenia Podgórza i Krakowa 

3 lipca 2015 godz. 17:00 Dom Historii Podgórza, ul. Limanowskiego 13 

Otwarcie wystawy "Dwa miasta dwa brzegi. W 100. rocznicę połączenia Podgórza i Krakowa"

4 lipca 2015 Uroczyste, symboliczne odnowienie aktu połączenia Podgórza z Krakowem z dnia 4 lipca 1915 roku

godz. 11 :45  Kładka o. Bernatka

Koncert Orkiestry Dętej "Solvay"

godz. 12 :00 Spotkanie władz miasta Krakowa z  Radą Dzielnicy XIII Podgórze i uroczyste odnowienie aktu połączenia

godz. 12:15 Przemarsz na Rynek Podgórski

godz. 12: 30 Rynek Podgórski

Otwarcie plenerowej wystawy "Rynek Podgórski reaktywacja - krótka historia Rynku Podgórskiego" oraz koncert Orkiestry Dętej "Solvay" 

godz. 20:00 Rynek Podgórski 

Plenerowy Kotylionowy Bal Wiedeński- walce, polki w wykonaniu Kameraty Krakowskiej. Elementy stroju z epoki mile widziane 

5 lipca 2014

godz. 16:00 Kościół św. Józefa (ul. Zamoyskiego 2)

Uroczysta Inauguracja Podgórskich Letnich Koncertów

Koncert Chóru OKTOICH przy Cerkwi Prawosławnej św.św. Cyryla i Metodego we Wrocławiu oraz Prawosławnego Ordynariatu WP Garnizonu Wrocław

Na wszystkie wydarzenia WSTĘP WOLNY

Informacje na stronie www.dkpodgorze.krakow.pl oraz www.dzielnica13.krakow.pl