Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z 27 XI 1815 r.

(fragmenty)

TYTUŁ I    Stosunki polityczne Królestwa

Artykuł 1

Królestwo Polskie jest na zawsze połączone z Cesarstwem Rosyjskim.

Artykuł 3

Korona Królestwa Polskiego jest dziedziczną w Osobie Naszej i Naszych Potomków, Dziedziców i Następców, podług porządku następstwa ustanowionego dla Tronu Cesarsko-Rosyjskiego.

Artykuł 5

Król w przypadku swojej nieprzytomności mianuje Namiestnika, który powinien mieszkać w Królestwie. Namiestnik podług woli odwołanym być może.

Artykuł 6

Gdy Król nie będzie mianował swym Namiestnikiem Książęcia Cesarsko-Rosyjskiego, wybór ten padać nie może [jak] tylko na rodaka albo na osobę, której Król nada naturalizację [...]

Artykuł 8

Stosunki polityki zewnętrznej Naszego Cesarstwa będą wspólne Naszemu Królestwu Polskiemu.

Artykuł 9

Sam tylko Panujący będzie miał prawo oznaczyć uczestnictwo Królestwa Polskiego do wojen przez Rosję toczonych, jako też do traktatów pokoju i handlowych, które by to Mocarstwo zawierać mogło.

Artykuł 10

W każdym przypadku wprowadzenia wojsk rosyjskich do Polski lub wojsk polskich do Rosji, lub w przypadku przechodu tychże wojsk przez jaką prowincję jednego z dwóch Państw, utrzymanie ich i koszta przechodu ponoszone zostaną całkowicie przez kraj, do którego należeć będą. Wojsko polskie nie będzie nigdy użyte za granicami Europy.

TYTUŁ II    Zaręczenia ogólne

Artykuł 11

Religia katolicko-rzymska, wyznawana przez największą część mieszkańców Królestwa Polskiego, będzie przedmiotem szczególniejszej opieki Rządu, nie uwłaczając przez to wolności innych wyznań, które wszystkie bez wyłączenia, obrządki swe całkowicie i publicznie pod protekcją Rządu odbywać mogą [...]

Artykuł 12

Duchowieństwo wszystkich wyznań jest pod protekcją i dozorem praw i Rządu.

Artykuł 14

W Senacie Królestwa Polskiego zasiadać będzie tylu biskupów obrzędu katolicko-rzymskiego, ile prawo oznaczy województw. Zasiadać prócz tego będzie biskup grecko-unicki.

Artykuł 16

Wolność druku jest zaręczona. Prawo przepisze środki ukrócenia jej nadużyciów.

 Artykuł 17

Prawo rozciąga swą opiekę zarówno do wszystkich obywateli bez żadnej różnicy stanu i powołania.

Artykuł 18

Starodawne prawo kardynalne - neminem captivari permittemus nisi iure victum [łac. - nikogo nie pozwolimy więzić bez wyroku sądowego] - stosować się będzie do wszystkich mieszkańców wszelkiego stanu [...]

Artykuł 19

Nikt nie będzie mógł być zatrzymanym, tylko podług form i w przypadkach prawem oznaczonych.

Artykuł 23

Nikt karanym być nie może, tylko na mocy trwającego prawa i wyroku właściwego sądu.

Artykuł 24

Każdemu Polakowi wolno będzie przenosić się ze swą osobą i ze swoim majątkiem, podług form prawem oznaczonych.

Artykuł 25

Skazany na karę ponosić ją będzie w Królestwie. Nikt nie będzie mógł być z kraju wywożonym, wyjąwszy w przypadkach wywołania prawem oznaczonych.

Artykuł 26

Wszelka własność jakiegokolwiek nazwiska i rodzaju, czyli się znajduje na powierzchni, czyli we wnętrznościach ziemi, do kogokolwiek bądź należąca, jest świętą i nietykalną [...]

Artykuł 28

Wszystkie czynności publiczne: administracyjne, sądowe i wojskowe, bez żadnego wyłączenia, odbywać się będą w języku polskim.

Artykuł 31

Naród polski mieć będzie wiecznemi czasy reprezentację narodową w Sejmie, złożonym z Króla i z dwóch Izb, z których pierwsza składać się będzie z Senatu, druga z posłów i deputowanych od gmin.

TYTUŁ III   O Rządzie

Rozdział I O Królu

Artykuł 35

Rząd jest w osobie Króla. Król sprawuje władzę wykonawczą w całej swojej rozciągłości.

Wszelka władza wykonawcza lub administracyjna od Niego tylko pochodzić może.

Artykuł 36

Osoba królewska jest święta i nietykalna.

Artykuł 37

Wszystkie akta publiczne Sądów, Trybunałów i Magistratur jakich bądź, pod królewskiem wydane będą imieniem. Monety i stemple nosić będą oznakę przez Niego wskazaną.

Artykuł 38

Kierunek siły zbrojnej w pokoju i wojnie, jako też mianowanie dowódców i oficerów należą wyłącznie do Króla.

Artykuł 39

Król rozrządza dochodami Państwa stosownie do ułożonego budżetu, a przez siebie potwierdzonego.

 Prawo wydawania wojny i zawierania traktatów i umów wszelakich zachowane jest Królowi.

Artykuł 41

Król mianuje senatorów, ministrów, radców stanu, referendarzy, prezesów Komisji Wojewódzkich, prezesów i sędziów różnych sądownictw do nominacji królewskiej zachowanych, agentów dyplomatycznych i handlowych, tudzież wszystkich innych urzędników administracyjnych, bądź przez siebie bezpośrednio, bądź przez upoważnione do tego od siebie władze.

Artykuł 42

Król mianuje arcybiskupów i biskupów różnych wyznań, sufraganów, prałatów i kanoników.

 Artykuł 45

Wszyscy Nasi Następcy do Królestwa Polskiego powinni się koronować jako królowie polscy w stolicy, podług obrządku, jaki ustanowiony, i wykonają następującą przysięgę: "Przysięgam i przyrzekam przed Bogiem i na Ewangelię, iż Ustawę konstytucyjną zachowywać i zachowania jej wszelkimi siłami przestrzegać będę".

Artykuł 46

Do Króla należy prawo nadania szlachectwa, naturalizacji i tytułów honorowych.

Rozdział III       O Namiestniku i o Radzie Stanu

Artykuł 63

Rada Stanu pod prezydencją Króla lub Jego Namiestnika składa się z ministrów, radców stanu, referendarzy, jako też z osób, które Król zechce szczególnie do niej wezwać.

Artykuł 65

Rada Stanu dzieli się na Radę Administracyjną i na Ogólne Zgromadzenie.

Artykuł 66

Rada Administracyjna składać się będzie z Namiestnika, z ministrów naczelników pięciu Wydziałów Rządowych i z innych osób, szczególnie przez Króla wezwanych.

Rozdział IV    O Wydziałach Rządowych

Artykuł 76

Wykonanie praw powierzone będzie różnym Wydziałom Rządowym jak niżej:

1. Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

2. Komisji Sprawiedliwości, wybranej spomiędzy członków Trybunału Najwyższego.

 3. Komisji Spraw Wewnętrznych i Policji.

4. Komisji Wojny.

5. Komisji Przychodów i Skarbu[...]

 Rozdział V    O administracji wojewódzkiej

Artykuł 83

W każdym województwie będzie Komisja Wojewódzka złożona z prezesów i komisarzy, dla wykonania rozkazów Komisji Rządowych, podług osobnego urządzenia.

Artykuł 84

W miastach będą urzędy municypalne, w każdej zaś gminie będzie wójt, dla wykonania rozkazów rządowych, jako ostatnie ogniwo administracji krajowej.

TYTUŁ IV   O reprezentacji narodowej

Artykuł 86

W osobie Króla i w dwóch Izbach Sejmowych polega władza prawodawcza, stosownie do rozporządzeń artykułu trzydziestego pierwszego.

Artykuł 87

Sejm zwyczajny zgromadza się co dwa lata w Warszawie w czasie oznaczonym przez akt zwołania od Króla wydany. Trwać będzie dni trzydzieści. Król jedynie może go przedłużyć, odroczyć i rozwiązać.

Rozdział II   O Senacie

Artykuł 108 Senat składa się:

-          z książąt krwi cesarsko-królewskiej,

-          z biskupów,

-          z wojewodów,

-          z kasztelanów. Artykuł 109

Liczba senatorów nie może przenosić połowy liczby posłów i deputowanych.

Artykuł 110

Król mianuje senatorów. Urzędy ich są dożywotnie. Senat podaje Królowi za pośrednictwem Namiestnika, po dwóch kandydatów na każde miejsce wakujące senatora, wojewody lub kasztelana.

Artykuł 111

Aby być podanym za kandydata na senatora, wojewodę lub kasztelana, trzeba mieć najmniej trzydzieści pięć lat skończonych, opłacać dwa tysiące złotych rocznego podatku i dopełnić innych warunków prawami organicznymi przepisanych.

Artykuł 112

Książęta krwi mają prawo zasiadać i wotować w Senacie skończywszy lat osiemnaście.

Izba poselska składa się:

 Rozdział III

O Izbie Poselskiej

Artykuł 118

 1.       Z siedmiudziesiąt siedmiu posłów wybranych na sejmikach, czyli zgromadzeniach szlachty, licząc po jednym pośle z każdego powiatu.

2.        Z pięciudziesiąt i jeden deputowanych od gminów.

W Izbie Poselskiej prezyduje Marszałek wybrany z jej grona, a od Króla mianowany.

Artykuł 121

Aby być obranym na członka Izby Poselskiej, trzeba mieć lat trzydzieści skończonych, być w używaniu praw obywatelskich i opłacać podatku najmniej złotych polskich sto.

Rozdział IV O sejmikach

Artykuł 125

Szlachta właściciele każdego powiatu, zebrani na sejmikach, wybierają jednego posła, dwóch członków Rady Wojewódzkiej i składają listę kandydatów na urzędy administracyjne.

 Rozdział V

O zgromadzeniach gminnych

Artykuł 130

W każdym okręgu gminnym będzie zgromadzenie gminne, które wybiera jednego deputowanego na Sejm, jednego członka Rady Wojewódzkiej i układa listę kandydatów na urzędy administracyjne.

Artykuł 131

Do zgromadzeń gminnych przypuszczonym będzie:

1.        Każdy obywatel właściciel nie-szlachcic, opłacający ze swej własności gruntowej jaki bądź podatek.

2.        Każdy rękodzielnik i przełożony nad czeladzią warsztatową, każdy kupiec mający własny zapas w sklepie lub w magazynie wartości dziesięciu tysięcy złotych polskich.

3.        Wszyscy plebani i wikariusze.

4.        Profesorowie, nauczyciele i inne osoby mające sobie powierzone oświecenia publiczne.

5.        Każdy artysta znakomity z talentów, znajomości lub przysług uczynionych bądź handlowi, bądź kunsztom.

Rozdział VI   O Radach Wojewódzkich

Artykuł 135

W każdym województwie będzie Rada Wojewódzka złożona z radców wybranych na sejmikach i zgromadzeniach gminnych.

 TYTUŁ V   O sądownictwie

Artykuł 138

Sądownictwo jest konstytucyjnie niepodległe. Artykuł 152

Sąd Sejmowy sądzić będzie sprawy o zbrodnie stanu i o przestępstwa wyższych urzędników Królestwa [...]

TYTUŁ VI    O sile zbrojnej

Artykuł 156

Wojsko zachowa kolory swego munduru, swój ubiór właściwy i wszystko, co się tyczy jego narodowości.

TYTUŁ VII   Urządzenia ogólne

Artykuł 160

Ordery polskie cywilne i wojskowe, to jest: Orła Białego, Świętego Stanisława i Krzyża Wojskowego, są zachowane.

Artykuł 161

Niniejsza Ustawa konstytucyjna będzie rozwinioną przez Statuta organiczne [...]

Artykuł 165

Wszystkie prawa i ustawy poprzednicze, przeciwne niniejszej Ustawie konstytucyjnej są zniesione.

 Uznawszy w Naszem sumieniu, iż niniejsza Ustawa konstytucyjna odpowiada Naszym Ojcowskim zamiarom, dążącym do utrzymania we wszystkich klasach poddanych Naszych Królestwa Polskiego pokoju, zgody i jedności tak potrzebnej dla ich swobodnego bytu i do ustalenia szczęśliwości, którą im pragniemy zjednać - nadaliśmy i nadajemy im niniejszą Ustawę konstytucyjną, którą przyjmujemy za Siebie i za Naszych Następców. Nakazujemy nadto wszystkim władzom publicznym jej wykonanie.

Podpisał: Aleksander


Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000