​Literatura polska w dobie romantyzmu - Juliusz Słowacki

Juliusz Słowacki powitał wybuch powstania listopadowego cyklem wierszy patriotycznych, z których najbardziej ceniony przez współczesnych był Hymn. Drukowano go kilkanaście razy w trakcie trwania powstania, deklamowano przed każdym przedstawieniem w Teatrze Narodowym.

Słowacki, podobnie jak Mickiewicz, nie wziął bezpośredniego udziału w walce. W początkach marca 1831 roku wyjechał z Warszawy do Drezna, gdzie otrzymał od rządu powstańczego misję dyplomatyczną do Paryża i Londynu, jednak po jej wypełnieniu nie wrócił już do kraju. Twórczości poetyckiej oddawał się w Paryżu, później przez kilka lat w Szwajcarii, nie przerywał jej podczas podróży do Włoch oraz w czasie pełnych egzotyki wojaży do Palestyny i Egiptu. Ostatnie dziesięć lat życia spędził w Paryżu,   skąd w 1848 roku wyjechał na krótko do Poznania i Wrocławia, by spotkać się z matką i wziąć udział w wydarzeniach Wiosny Ludów.

Wiele utworów Słowackiego powstało paralelnie do dzieł Mickiewicza. Polityczny dramat narodowy Kordian (1834) miał stanowić odpowiedź Słowackiego na Mickiewiczowskie Dziady. Ukazane zostały w nim losy Kordiana, młodego poety, który z marzyciela przerodził się w działacza politycznego. Treść Kordiana dotyczy roku 1829,  koronacji   Mikołaja Iw Warszawie i tzw. spisku koronacyjnego, ale w utworze są też aluzyjne nawiązania do powstania listopadowego. W scenie ukazującej tworzenie przez szatanów dygnitarzy cywilnych i wojskowych, kierujących powstaniem, Słowacki dał bardzo surową ocenę całego ruchu listopadowego.

Napisany w 1837 roku w ormiańskim klasztorze w górach Libanu, a opublikowany w 1838 roku poemat Anhelli, adresowany do emigracji, zawierał krytykę polskiego wychodźstwa za swary i niezgodę i przedstawiał  wizję porównywalną z Księgami narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. W nasyconym symboliczną treścią Anhellim poeta głosił ideę cierpienia, ofiary i odrodzenia przez rewolucję. Poematem dygresyjnym Beniowski (1841), związanym tematycznie z konfederacją barską, Słowacki próbował rywalizować z Mickiewiczowskim Panem Tadeuszem. Tutaj właśnie w zakończeniu pieśni V odbył się poetycki pojedynek Słowackiego z Mickiewiczem, "bogiem litewskim". Pojawia się wyraźne stwierdzenie, że Mickiewicz już się przeżył, już   odchodzi w przeszłość, ustępując miejsca Słowackiemu, do którego należy przyszłość.

Juliusz Słowacki także przeszedł w swoim życiu i twórczości okres mistyczny. W lipcu 1842 roku przystąpił do towiańczyków, ale już w listopadzie 1843 roku zerwał z Kołem, zdominowanym przez Mickiewicza, ze względu na różnice ideowo-polityczne i osobiste animozje. Całkowite wyrzeczenie się idei Towiańskiego nastąpiło jednak dopiero 1845 roku.

Twórczość poetycka Słowackiego była niezwykle bogata i odznacza się wielkimi walorami artystycznymi. Do dziś grywane są chętnie jego dramaty (Balladyna, Horsztyński, Mazepa, Lilla Weneda, Fantazy), znane i popularne są niewielkie poematy (W Szwajcarii, Ojciec zadżumionych, Grób Agamemnona). W 1845 roku zaczął pisać poemat historiozoficzny Król Duch, nad którym pracował do ostatnich dni życia i pozostawił go nie ukończonym, w różnych wersjach i wariantach brulionowych.

Twórczość Juliusza Słowackiego, nowatorska ideowo i artystycznie, była dla współczesnych zbyt trudna i nie zdobyła równie wielkiego uznania, jak utwory Mickiewicza. Dopiero po śmierci poety doceniono jego utwory, publicznie objaśniane w 1860 roku przez Cypriana Norwida. Słowacki został literackim patronem powstania styczniowego oraz neoromantycznego nurtu poezji młodopolskiej. 

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000