26 listopada 1921 r. Macierz Szkolna w Gdańsku
Za sprawą Macierzy Szkolnej w zdominowanym przez Niemców Wolnym Mieście Gdańsk stworzono kompletny system szkolnictwa polskiego.
Założycielami powstałej 26 listopada 1921 roku Macierzy Szkolnej byli m.in. doktor Franciszek Kubacz, ksiądz Leon Miszewski i pisarz Stanisław Przybyszewski. Instytucja, statutowo podkreślając swą apolityczność, stawiała sobie za cel rozwój polskiego szkolnictwa i oświaty w Wolnym Mieście Gdańsk.
"Macierzą bowiem być pragnęła dla wszystkich młodych Polaków, którzy imię ojczyzny wydźwignąć pragnęli wśród obcych do poziomu szacunku i poważania" - tak o Macierzy Szkolnej pisała w 1938 roku "Gazeta Gdańska".
Symboliczne dla działalności organizacji było otwarcie w grudniu 1921 roku Gimnazjum Polskiego, w którym uczniowie zainaugurowali naukę 9 maja 1922 roku. Koedukacyjne gimnazjum działało bez jakiegokolwiek wsparcia finansowego ze strony Wolnego Miasta Gdańsk, a jedynie dzięki składką rodziców gdańskich uczniów polskiego pochodzenia. Było to jedyne polskie gimnazjum w zniemczonym mieście.
W sumie dzięki działalności Macierzy Szkolnej w Gdańsku otwarto czternaści szkół różnego szczebla, w których naukę pobierało ponad 2,3 tysiąca polskich dzieci.
Organizacja zajmowała się również najuboższymi - otworzono dwadzieścia ochronek dla najmłodszych z niepełnych i najbiedniejszych rodzin.
Poza tym Macierz Szkolna organizowała kolonie, otwierała bursy, prowadziła szkolenia zawodowe i spotkania dotyczące historii Polski, wreszcie prowadziła własny teatr. Nic zatem dziwnego, że Macierz Szkolna często popadała w konflikt z gdańskimi władzami, którym edukacyjna i kulturalna działalność polskiej organizacji była solą w oku.
